BÖLÜM 12

 

TEOS SCADA İLE ÖRNEK BİR TASARIMIN GELİŞTİRİLMESİ

 

12.1 TASARIM AŞAMALARI

 

Örneğimizde 3 tanka su pompalayan 3 adet tek fazlı motor bulunmaktadır. Motorlar sırası ile ve grup halinde çalışmaktadırlar. Motorların çalışma şekilleri ve kontrol sistemine ait PLC ladder diyagramı bölüm 12.2’ de anlatılacaktır. Bu kısımda ise tasarıma ait SCADA ekranının geliştirilmesi anlatılmaktadır.

·        Öncelikle Teos32 programı Start\\Programs\\Teos32\\Teos32 yolu kullanılarak çalıştırılır. Teos programı çalıştığı zaman karşımıza TEOS giriş ekranı gelir. Kullanıcı adı ve şifre girildikten sonra, Login Type olarak ‘Designer’  seçilip ‘OK’ tuşuna basılınca TEOS’ un dizayn yapılacak moduna geçilmiş olur.

                                  

                           

Şekil 12.1 Designer Modu Seçimi

 

 

·        Designer moduna geçildiğinde Şekil 12.2’ de görülen ekran gelmiş olmalıdır. Eğer bu ekranda “Forms” veya “Object Inspector” başlıklı bölümler gelmediyse, ekranın en üstünde bulunan menüden ‘View’ seçilip “Object inspector” veya “Project Manager” ibarelerinin yanında “ Ö ” işaretinin olduğundan emin olunmalıdır.

 

                   Şekil 12.2 Designer Modu

                             

·        Boş bir sayfa açmak için “File” menüsünden “New Form” seçilir. Bu sayfaya bir isim verilmek istenirse “Object Inspector” listesinde “Caption” yazısının yanına “New Form” yazılı olan yere yeni sayfa adı girilir. Tasarım örneğimizde forma “TANKLAR” ismi verilmiştir.

 

·        Şimdi ekran üzerinde değer gösterecek bir 'Label' nesnesi ve tank resmi yaratılacaktır. TEOS Designer araç kutusundan üzerinde 'A' harfi bulunan kutucuğu tıklanır. Daha sonra boş ekranın istenilen bir yerinde mouse' un sol tuşu basılı tutarak, mouse hareket ettirildiğinde bir dikdörtgenin oluştuğu görülür. Bu dikdörtgen nesnenin olması istenilen boyutuna getirilir. Mouse'un tuşu bırakıldığında 'Label' nesnesi ekrana çizilecektir. Aynı şey tank simgesi üzerinde gerçekleştirilirse tank görüntüsü ekranda elde edilmiş olur. Benzer şekilde “LED Display”, “pipe” gibi simgeler form üzerine yerleştirilerek istenilen ebat ve özelliklerde kullanılabilir. Seçilen nesnelere ait bütün özellikler (renk, boyut vb..) nesneye ait “Object Inspector” listesinden değiştirilebilir. Sürükle bırak özelliği ile nesne ekranın istenilen yerine taşınıp nesnenin boyutu ayarlanabilir.

  

Şekil 12.3 Label Nesnesi ve Tank simgesinin seçilmesi

 

• İstenilen simge alet kutusunda yer almıyorsa TEOS kütüphanesinde yer alan “Pictures” dosyası altından temin edilebilir. Bu simülasyonda valf resmine ihtiyaç duyulmuştur. Bunun için alet kutusundan mobil image simgesi seçilerek form üzerine yerleştirilir. Nesneye ait “Object Inspector” listesinden  “Picture” seçeneği ile “Picture Editor” e gidilerek “Load” seçeneği işaretlenir. Bu kısımda program bize resmi nereden almak istediğimizi soracaktır. Konum belirterek ilgili resmi seçer ve ekranımıza taşımış oluruz. Valfi kontrol etmek için kullanılacak olan “ON”,  “OFF”  butonları alet kutusundaki buton simgelerinden seçilir ve form üzerine yerleştirilir (Burada gerekli özellikleri taşıyan buton seçilmelidir, butonlara ve alet kutusundaki diğer bütün elemanlara ait özellikler TEOS help dosyasında mevcuttur). Formun son şekli aşağıdaki gibidir :

 

                   Şekil 12.4 Form Üzerinde Nesneler

 

 

• Örneğimizde tank sayısı üç olduğundan aynı işlemler tekrarlanarak ve gerekli bağlantılar yapılarak kullanıcı ekranının son hali elde edilir.

 

         Şekil 12.5 Son Ekran

                                                 

• Proje Yöneticisi penceresinin üst kısmındaki açılım "Variables" seçildiğinde pencerenin altında klasör ayraç etiketleri şeklinde sistem değişkenlerini tanımlama seçenekleri açılacaktır.Bu seçenekler kullanılarak Akümülatörler (Birikim Yerleri), Zamanlayıcılar/Sayıcılar (Timers/Counters) ve Sabitler (Constants) tanımlamak mümkündür. Yeni bir akümülatör tanımlamak için klavyenin “İnsert” tuşuna basmak gerekir. Bu durumda akümülatör bilgileri penceresi éinsert” modunda ve boş olarak ekrana gelecektir. Tüm akümülatör tanımlama işlemleri bu pencerede ilgili yerler doldurularak gerçekleştirilir. Akümülatör tanımlama penceresinde “Description” alanına akümülatörün ismi, “Lower Limit” alanına akümülatörün alması istenilen en düşük değeri, “Upper Limit” alanına da  akümülatörün alması istenilen en büyük değeri girilir ve “OK” düğmesine basılır. Programda kullanılacak bütün değişkenler burada tanımlanmalıdır. Örneğimizde her “ON”, “OFF” butonu için bir akümülatör tanımlanmıştır( Birinci  tanka ait “ON” butonu için ON1, “OFF” butonu için OFF1 gibi).

 

 

                                      

                                           Şekil 12.6 Accumulator Tanımlama Ekranı

 

 

 

• Tanımlanan “ON”,  “OFF” düğmeleri ve LED Display gibi nesneler “Object Inspector” listelerindeki “RegLeft” özelliği ile ilgili değişkenlerle ilişkilendirilir.

 

                                                                                 Şekil 12.7 Data Point Ekranı

 

• Hazırlanan bu değişkenler Project Manager//System//Script yolu izlenerek yazılan script’ te kullanılır.

                                                 

                                       Şekil 12.8 Script Ekranı

• Alarm tanımlamak için de bu değişkenlerden yararlanılacaktır. Alarm bilgisi alınacak değişken Alarm özellikleri penceresindeki ilgili yerle ilişkilendirilerek Alarm tanımı yapılmış olur (Bkz. Bölüm 11.2.6).

 

 

                                              Şekil 12.9 Alarm Tanımlama Ekranı

 

• Trend verisini grafiksel olarak izleyebilmek için Form üzerine "Alet Kutusu" penceresinden 'history' nesnesi konur. Buna ait “Object Inspector” penceresindeki "Register" özelliğine tıklanınca açılan veri noktaları “dialog” penceresinde 2. Sütununda bulunan "Trends"e çift tıklanınca daha önceden tanımlanan trendler ekrana gelir ve ilgili olan seçilir. Bu işlemden sonra “history”  nesnesi bu trendi grafiksel olarak gösterir. Örneğimizdeki trend ekranı TANK1, TANK2, TANK3 için düzenlenmiştir

 

      

                               Şekil 12.10 Historical Trend ve Alarm Ekran Görüntüsü

• Ekrana ait bütün bilgiler bu şekilde girildikten sonra “Compile” butonuna tıklanarak veya “F9” tuşu ile program derlenir ve Run Time görüntüsü elde edilir.

 

                                                                           Şekil 12.11 Çalışan Ekran Görüntüsü

 

 

 

 

12.2 SCADA-PLC HABERLEŞMESİNE BİR ÖRNEK (TEOS SCADA-OMRON PLC HABERLEŞMESİ)

 

Bu bölümde, TEOS içinde OMRON register’ ının nasıl tanımlandığı ve haberleşmenin nasıl gerçekleştirildiği bir örnek üzerinde anlatılacaktır. Register tanımlamaları, Project Manager ekranından ilgili driver seçilerek yapılır. Açılan seçenek kutusunda System ve Variables dışında sadece sisteminize yüklü olan driverların adı görünecektir.

Örnekte OMRON PLC kullanıldığından “Project Manager” ekranında “System” “Varaibles” ve “Omron driver” seçenekleri görülecektir.

 

                      Şekil 12.12 Project Manager Seçenekleri

 

·        Bu ekrandan “Omron driver” seçilir. Edit menüsündeki “Device Configuration” seçeneği ile cihaz ayarları yapılır. Burada haberleşmenin sağlanabilmesi için “Enabled” seçeneğinin işaretlenmiş olmasına dikkat edilmelidir.

 

Şekil 12.13 Omron Driver Özellikleri

·        PLC’ nin kontrol edeceği süreç dikkate alınarak Omron driver içinde değişken tanımlamaları yapılır. Bunun için; Omron driver seçili iken “insert” tuşuna basılarak tanımlama penceresi ekrana getirilir. Bu ekranda;

     Tag name : Bağlanılan Register’ ın proje içinde kullanılacak ismini

    Device ID: Birden fazla Omron cihazı aynı anda kullanılacaksa hangi Tag name ile hangi cihaza ulaşılacağını belirlemek için verilecek numarayı

    Address : Cihazdan alınacak bilginin cihaz içindeki adresini

   Data Type : Cihazdan alınan veri tipini

gösterir.

 

 

Şekil 12.14 Tag Properties

 

·        Tanımlanan bu değişkenler form üzerindeki ilgili nesneler ile ilişkilendirilir.

              

 Şekil 12.15 Değişken Ataması

 

     Örneğimizde 3 adet tek fazlı motor bulunmaktadır. Motorlar sırası ile ve grup halinde çalışacaklardır. Start butonuna bir defa basıldığında aşağıdaki olaylar ardışıl olarak meydana gelmektedir.

1.      1. Motor 5 saniye çalışıp 3 saniye dinlenecek ve bu durum 5 defa tekrarlanacaktır.

2.      2. Motor 5 saniye çalışıp 3 saniye dinlenecek ve bu durum 5 defa tekrarlanacaktır.

3.      3. Motor 5 saniye çalışıp 3 saniye dinlenecek ve bu durum 5 defa tekrarlanacaktır.

4.      1. ve 2. Motorlar 10 saniye çalışıp 5 saniye dinlenecek ve bu durum 3 defa tekrarlanacaktır.

5.      2. ve 3. Motorlar 10 saniye çalışıp 5 saniye dinlenecek ve bu durum 3 defa tekrarlanacaktır.

6.      1. ve 3. Motorlar 10 saniye çalışıp 5 saniye dinlenecek ve bu durum 3 defa tekrarlanacaktır.

7.      Son olarak üç motor birden 20 saniye çalışıp 10 saniye dinlenecek ve bu durum beş defa tekrarlanacaktır.

      Bu kontrol sistemine ait PLC ladder diyagramı EK-2’ de yer almaktadır.

      Bu uygulamada PLC’ ye ait TIME ve COUNTER değerleri bir  SCADA ekranı üzerinde anlık olarak gösterilmiştir. Ayrıca ikinci bir ekran üzerinde motorların çalışma durumları gözlenebilmektedir.

 

 

 

 

 

Şekil 12.16 Omron Driver Status  ve TIMER-COUNTER Run Time Ekranı

 

 

Şekil 12.17 Motorlar Run Time Ekranı