|
|
|
|
BÖLÜM 11
TEOS SCADA SİSTEMİ
11.1 GENEL BİLGİLER
TEOS , Proses veya Bina Otomasyonunda kullanılan Programlanabilir Kontrolörler (PLC), Döngü Kontrolörleri, Dağınık Kontrol Sistemleri (DCS), I/O Sistemleri ve akıllı sensörler gibi çeşitli cihazlardan saha verilerini sürekli ve gerçek zamanlı olarak toplayan, tanımlanan kıstaslara göre bu bilgileri değerlendirmeye tabi tutup gerektiğinde kullanıcıya erken uyarı mesajları üreten, üretimi etkileyen çeşitli etkenlerin merkezi bir noktadan grafiksel veya trend olarak gözetlenmesini sağlayan ve sahadaki kontrol noktalarının uzaktan denetlenebilmelerine imkan sağlayan ideal bir Denetleyici Gözetim ve Veri Toplama (Scada) Sistemidir.
TEOS, Windows ortamında çalışmaktadır. ODBC-uyumlu özelliğinden dolayı yine ODBC-uyumlu sistemlerle kendi "utility" programları veya kullanıcının kolaylıkla geliştirebileceği arayüz programları vasıtası ile veri alış-verişi yapabilmektedir. Aynı iletişim ağını paylaşan ve üzerinde TEOS kurulu bilgisayarlar birbirleri ile kolayca haberleşebilmekte ve gerçek-zamanlı veri paylaşımı yapabilmektedir.
IEC1131 standartlarına uygun olarak geliştirilmiş olan TEOS Scada Sistemi aynı zamanda ODBC, DDE, OLE, MCI, OPC standartlarına da uyumluluğu nedeni ile bir "Açık Sistem" ve "İstemci/Sunucu (Client/Server)" mimari özelliklerine de sahiptir.
11.1.2
ÇALIŞMA ORTAMI
TEOS SCADA Sistemi Windows 95,98,NT ortamlarında çalışmakta ve minimum kapasiteli bir Pentium PC TEOS' un çalışması için yeterli olmaktadır. Ancak, TEOS ile denetleyici gözetim ve veri toplama yapılacak olan sahanın konfigürasyonuna, çevre birimleri ile kurulabilecek iletişimin karmaşıklığına göre, sistem performansını arttırmak amacı ile, kapasitesi daha yüksek PC' ler tercih edilebilir.
11.1.3
SİSTEM KONFİGÜRASYONU VE İLETİŞİM ÖZELLİKLERİ
TEOS SCADA Sistemi aşağıdaki iletişim olanaklarını sunmaktadır:
Şekil 11.1 TEOS İletişim Ağı
11.1.4
PROTOKOLLER (DRIVERS)
TEOS Scada Sisteminin, Proses ve Bina Otomasyonunda kullanılan çeşitli cihazlarla haberleşebilmesi için, her bir cihaza göre farklı olabilen protokollerden bir çoğu (en fazla sıklıkla kullanılanları) TEOS' a tanıtılmış durumdadır. İhtiyaç duyuldukça yeni protokollerin tanıtılması yapılmaktadır. Bu özelliği nedeni ile TEOS' un uygulanmak istendiği herhangi bir ortamda cihaz çeşitliliği nedeni ile karşılaşılabilecek sorunlar minimum düzeydedir. Ayrıca TEOS birbirinden farklı protokollere sahip değişik cihazların birden fazlası ile aynı anda haberleşebilme özelliğine de sahiptir.
TEOS Scada programıyla gelen driver disketi A: sürücüsüne takılır. Diskette bulunan .DLL dosyaları c:\Teos32 dizinine kopyalanır. Eğer başka bir dizin içerisine bu dosyalar kopyalanırsa Windows’ un yüklü olduğu dizin içerisinde Teos32.ini dosyasında DRVPath=C:\teos32 satırının C:\teos32 kısmında kopyalama yapılan dizinin yolu yazılır.
TEOS, akıllı cihazların kullanıldığı tüm değişik üretim ortamlarında uygulanabildiği gibi Bina Otomasyonu projelerinde de rahatlıkla kullanılabilmektedir. Bu nedenle genellikle Sistem Entegratörleri tarafından tercih edilen bir üründür.
TEOS' ta kullanıcı bazında Tasarımcı (Designer), Gözetleyici (Monitoring), ve Hizmet Sunucu (Server) olmak üzere üç değişik parola tanımlanabilmektedir. Bu parolalar üzerinde ancak Tasarımcı (Designer) yetkisine haiz olan kullanıcı oynayabilir.
Ayrıca TEOS yazılımının diğer bilgisayarlara kopyalanması durumunda o bilgisayarda kullanılabilmesi için bilgisayarın Yazıcı girişine takılan "dongle" diye isimlendirilen bir alet takılması gerekir. Bu alet TEOS' u size pazarlayan firmadan temin edilebilir.
11.1.7 TEOS
SÖZLÜĞÜ
Alet Kutusu (Toolbox): TEOS' un Designer (Tasarım Aracı) modülüne girildiğinde ekranın üst kısmında yer alan "Designer" başlıklı çerçevede Grafik çiziminde kullanabileceğiniz (tank, boru, ayar düğmeleri, trend çerçevesi, motor, vana, pompa, bağlantı hatları vs gibi) çeşitli araçlar yer almaktadır. Yeni bir panel veya dosya açma, mevcut bir panel veya dosyayı silme, programı çalıştırma gibi fonksiyonları çalıştırmak için hazırlanmış olan simgeler de bu çerçeve kapsamında yer almaktadırlar. Bu araçlar ve kullanımları Kullanıcı Kılavuzunun Grafiksel Saha Tasarımı bölümünde açıklanmışlardır.
Kütüphaneler: TEOS Scada Sisteminde iki değişik grupta dosyalar kullanılmaktadır:
· Tasarım (Design) Dosyaları : Kullanıcı denetleyici gözetim yapılacak olan grafiksel görünümünü sistemde oluştururken sistemin bu bilgileri kaydettiği dosyalardır. Grafiksel görünüm tasarımında kullanılan boru, tank, vana, motor, pompa vs gibi nesnelerin iki veya üç boyutlu resimlerin saklandığı bitmap dosyaları da bu grupta düşünülebilir.
· Run-Time (Kullanım Zamanı) Dosyaları: TEOS Scada Sisteminin Gözetleme (Monitoring) aktivitesi yerine getirilirken sistemin kullandığı dosyalardır. Bu dosyalar "geçici olarak kullanılan dosyalar" ve "İstatistik amaçlı tutulan Trend dosyaları" olmak üzere iki değişik tiptedirler.
Etiketler (Tags): TEOS SCADA Sistemi, Etiket (Tag) adı verilen tanımlanabilir bağlantılar yardımı ile sahadaki çeşitli kontrol noktalarından veri toplayabilir, bu verileri proses edebilir, ve bu noktalara çeşitli komutlar gönderebilir yapıdadır. TEOS Scada Sisteminde sınırsız sayıda kontrol noktası tanımlama olanağı vardır. TEOS sisteminde denetleyici gözetim yapılacak olan her bir kontrol noktası için bir takım bilgiler tutulmaktadır. Bu bilgiler, ilgili kontrol noktası için kullanıcının TEOS' a tanıttığı isim, bu kontrol noktasından gelen her bir bilgi için tanımlanan değişkenler, bilginin minimum ve maksimum sınırları ve bu sınırların TEOS' ta hangi birimlere dönüştürüleceği, TEOS' un bu noktadan hangi zaman aralıklarında hangi bilgileri (minimum, maksimum, son veya ortalama değer gibi) alacağı ve kaydedeceği gibi çeşitli bilgiler tanımlanmıştır.
Canlı Nesneler: Sahadaki kontrol noktalarının grafiksel görünümleri oluşturulurken istenen bazı noktalar hareketli hale getirilebilir veya bunların yanına, bu noktalardan gelen bilgileri yansıtan veya bu bilgileri trend olarak gösteren kutular yerleştirebilir.
Alarmlar : TEOS' a tanımlanmış olan kontrol noktaları için, kullanıcı isterse bazı kısıtlar koyabilir ve zaman içerisinde bu kısıtların aşılması veya belli koşulların oluşması gibi durumlarda sistemin operatörü anında uyarması amacı ile çeşitli görünümlerde (örneğin yanıp söner şekilde) ekrana gelen Alarm ekranları tasarlanabilir.
Trendler : Sahanın grafiksel görünümü üzerinde veya ayrı bir ekran olarak çeşitli kontrol noktaları için, bu noktalardan gelen verilerin trend olarak izlenmesi, veya bu noktalarda oluşan bilgiler istatistiksel amaçlı dosyalara kaydedilip ileriki bir zaman kesitinde istenilen zaman aralığı için istatistiksel trendlerin görüntülenmesi ve/veya raporlanması sağlanabilir.
Raporlar : TEOS, kullanıcısına, kullanımı son derece kolay bir rapor hazırlayıcı alet sunmaktadır. Bu raporlama aracı kullanılarak kolayca değişik raporlar tasarlanabilir, çalıştırılabilir ve sonuçları anında ekrana yansıtılabilir ve istendiğinde yazıcıya yönlendirilebilir.TEOS Raporlama Aracı Kullanıcı Kılavuzunun "Raporlar" kısmında detaylı olarak anlatılmıştır.
Script' ler : TEOS Scada Sisteminin çalışması süresince sahadaki çeşitli kontrol noktalarından gelen çeşitli bilgilerin nasıl bir işleme tabi tutulacağını, kullanıcı tarafından yazılan bir takım küçük program parçacıkları belirler ve yine kullanıcının tariflediği şekilde sonuçlar üretir.Bu sonuçlar bir trend görünümü veya alarm bildirimi şeklinde olabilir.
Reçeteler (Receipts) : Üretimi yapılan ürünleri elde etmek için gerek Duyulan Ham maddelerin katılım oranlarını gösteren ham madde listeleridir.Kullanıcı bu listelere istediği an ulaşabilir ve gerektiğinde oranlarda değişiklikler yapabilir. Denetlenmekte olan herhangi bir kontrol noktasında işlem gören hammadde miktarlarını bu yolla düzenleyerek istenilen sonucun elde edilmesine çalışır.
Formlar (Grafikler) : Denetleyici gözetim yapılan sahanın grafiksel görünümleridir.İstenirse komplike grafikler hazırlanıp bu grafikler üzerinde tanımlanacak "zoom"lama noktaları kullanılarak daha detay grafiklere geçiş(ler) yapılabilir.
Kullanıcılar (Users) : Sistem yöneticisi TEOS' a istediği sayıda kullanıcı tanıtabilir ve bunların yetkilerini düzenler. Kullanıcılar bir Sunucuya (Server' a) bağlı olarak çalışan PC' lerdir. Sahadaki kontrol noktaları ile doğrudan haberleşemezler ve sadece bağlı oldukları Sunucu (Server)' daki bilgileri kullanırlar.
Sunucular (Servers) : Sahadaki kontrol noktaları ile doğrudan iletişim içerisinde olan TEOS kullanıcısı bilgisayarlardır. Sahadan gelen bilgiler Sunucunun dosyalarına kaydedilir ve istenirse bu sunucuya bazı kullanıcılar bağlantılandırılıp bu bilgileri izin verildiği şekilde kullanmaları sağlanabilir.
Logger (Bilgi Kaydedici) : İstenen digital register’ ların hangi tarihte ve saatte "0" dan "1" e döndüğünü kalıcı olarak kaydedebilmeyi sağlar. Bu kayıtlar kalıcı oldukları için daha sonra incelenebilir.
İstatistiksel Veriler : TEOS' ta bazı dosyalar ileride istatistiksel bilgilerin alınabilmesi amacı ile tasarımcının tanımladığı zaman süresi içerisinde oluşan verileri tutacak şekilde tasarlanmışlardır. Kullanıcının tanımladığı zamanın gerisinde kalan bilgiler bu dosyalardan otomatik olarak silinirler.
Çalışma Zamanı Verileri : TEOS' ta bazı dosyalar TEOS Sistemine "log-on" edildiği andan itibaren oluşur ve kullanım devam ettikçe yaşar. Kullanım sırasında oluşan alarm, trend vs gibi bilgiler kullanıcı tarafından istendiğinde ekrana getirilebilir ve üzerinde çeşitli analizler yapılabilir.
Resim Kütüphanesi : TEOS' un içerisinde motorlar, valfler, switcher’ lar gibi daha önceden hazırlanmış ve kullanıma sunulmuş birçok hazır resim bulunmaktadır. Ekran tasarımı sırasında uygun resimler hazır olarak kullanılabilir.
11.1.8 ANA
PROGRAMLAR (TEOS MODÜLLERİ)
Designer (Tasarım Aracı) : TEOS ile sahadaki kontrol noktaları arasında iletişimin tariflenmesi ve bu noktalar arasındaki bağlantıların grafiksel görünümünün, alet kutusunda bulunan cisimler kullanılarak, iki veya üç boyutlu olarak çizilmesinde kullanılan programdır. Daha önce oluşturulmuş olan grafikler üzerine yeni kontrol noktaları eklenebilir (veya çıkarılabilir). Bu grafikler üzerinde (trend, motor, vana, aç/kapa düğmeleri, yukarı/aşağı veya sağa/sola kayar ayar düğmeleri gibi) çeşitli canlı noktalar oluşturulabilir. Değişiklikler yapıldıkça anında programın çalışması etkilenir. Designer (Tasarımcı) modülüne sadece Tasarımcı yetkisi olan kullanıcılar log-on olabilirler. Bu yetkinin işletme çapında fazla sayıda kullanıcıya verilmemesi tavsiye edilir. Bu yetkiye sahip olan kullanıcı Sistem Yöneticisi olarak da isimlendirilebilir.
Server (Sunucu) : Sahadaki kontrol noktalarından gelen bilgilerin veri tabanına işlenip bu bilgileri değişik şekillerde (trend, rapor, görüntü, alarm gibi) ekrana yansıtılmasını sağlayan ve bu noktaları komuta edilmesine hizmet veren programdır. Server (Hizmet Sunucu) modülüne sadece Hizmet Sunucu (Server) yetkisi olan kullanıcılar log-on olabilirler. Bu yetkinin, işletme fonksiyonlarının işleyişini düzenleme yetkisine sahip operatör tipi kullanıcılara verilmesi tavsiye edilir.
Monitor (İzleme) : Denetleyici Gözetim yapılan saha ve/veya alt-sahaların grafiksel olarak izlenmesi, çeşitli trendlerin istatistiksel olarak veya çevrim-içi gerçek zamanlı olarak görüntülenmesi, alarmların izlenmesi gibi işlevlerin yapılmasına imkan veren TEOS programıdır. Monitor (İzleme – Gözetleme) modülüne sadece Gözetleme yetkisi verilmiş olan kimseler erişebilirler ve sistemin işleyişini etkileyen herhangi bir hareket yapmalarına sistem tarafından müsaade edilmez.
Şekil 11.2 TEOS SCADA Sistemi Entegrasyonu
11.1.9
DONGLE KULLANIMI
TEOS Scada programı ile birlikte gelen Dongle' ı bilgisayarınızın arkasında bulunan seri haberleşme portlarına (COM portları) takınız. TEOS Dongle' ı 25 pin soketli olarak imal edilmiştir. Eğer COM portlarınız 25 pin değilse 9/25 pin çeviricileri kullanabilirsiniz. Dongle' ın dişi tarafının bilgisayarın seri portuna takılması gerekmektedir. Dongle' ın takıldığı COM portlarını diğer işlemlerinizde kullanabilmek için dongle' ın erkek olan tarafını kullanabilirsiniz. Program çalıştığında
Şekil 11.3 Dongle uyarısı
mesajı gelirse, Dongle' ın COM porta doğru biçimde takılıp takılmadığını kontrol ediniz. Dongle' ı yazıcı çıkışına takmamaya dikkat ediniz.
11.2 TEOS FONKSİYONLARININ KULLANIMI
Şekil 11.4 Login Ekranı
PC' nizin ana giriş ekranında oluşturabileceğiniz bir "TEOS" imgesini farenizin sol düğmesini iki kez tıklayarak "Teos Login" ekranının karşınıza gelmesini sağlayabilirsiniz. Burada:
girerek TEOS ile çalışmaya başlayabilirsiniz. Sunucu ve Kullanıcı kimlikleri sistemin kuruluş aşamasında veya daha sonra Sistem Yönetmeni tarafından TEOS'a tanıtılmış olmalıdırlar ve size kullanmak istediğiniz ana program için kullanma yetkisi verilmiş olmalıdır.
ÖNEMLİ NOT :TEOS ' u ilk kullanışınızda, programa ancak sunucu ismi (server name) LOCAL, kullanıcı ismi (user name) User, ve şifre (password) bölümü boş olarak girebilirsiniz.
11.2.2
PROJE YÖNETİCİSİ
TEOS' a Tasarımcı (Designer) olarak log-on olduğunuzda karşınıza proje yönetimi ile ilgili çerçeve gelecektir. Değişik bir ekranda iken Proje Yöneticisine geçmek için "Designer" çerçevesinin "View" kısmından "Project Manager" seçilir. Proje Yöneticisi çerçevesindeki seçenekler yardımı ile Tasarımcı olarak yapabileceklerinizi şöyle sıralayabiliriz:
Sistem
İşlevleri:
Değişkenler
(Variables):
Kontrol
Cihazları (Drivers):
TEOS' un bilgi alış verişi yapabildiği değişik tiplerdeki tüm cihazlar ve bunlar için iletişim protokolları bu kısımda TEOS'a tanımlanır.Bu kısımda pek çok sayıda ve değişik tiplerde cihazlar ve protokollar yer aldığı için bunlar kullanıcı klavuzunda ayrı bir bölüm olarak yer alacaktır.
Şekil 11.5 Proje Yöneticisi (Project Designer) ekranı
Şekil 11.6 Proje Tasarımı fonksiyonları ekranı
Proje Yöneticisi penceresinin üst kısmındaki açılım penceresinden "System" seçildiğinde pencerenin altında klasör ayraç etiketleri şeklinde Sistem Fonksiyonları seçenekleri açıldığı görülür. Açılım penceresinden "Variables" seçildiğinde ise Sistem Değişkenlerini tanımlama seçenekleri açılacaktır.
Açılım penceresindeki diğer seçenekler ise TEOS' un haberleşebildiği cihazlara özel tanımlamaların yapılabildiği seçenekleri karşınıza getirecektir ki bunlar "TEOS' un haberleşebildiği cihazlar ve ilgili Protokollar" bölümünde ayrıntılı olarak açıklanmıştır.
11.2.3
MENÜLER
TEOS temel olarak iki ayrı menüde incelenebilir.
1. Designer
Menüsü :
Şekil 11.7 Designer Menü Ekranı
TEOS' a DESIGNER modunda girildiğinde, kullanıcıya alet kutusunun üst kısmında yazı olarak sunulan kontrol seçenekleridir. Bunlardan bazıları alet kutusunun alt kısmında düğme halinde de kullanıcıya sunulmuştur.
2. RunTime
Menüsü
Şekil 11.8 Run Time Menü Ekranı
TEOS' a SERVER yada MONITOR modunda girildiğinde, kullanıcıya ekranın üst kısmında yazı olarak sunulan kontrol seçenekleridir. DESIGNER modunda tasarım yapılırken, Options/Environment seçeneğinde açılan pencereden Toolbar seçeneği işaretlenerek bazı menü seçeneklerinin aşağıdaki resimde görüldüğü gibi düğme halinde kullanılması yada yine Options/Environment seçeneğinde açılan pencereden Fullscreen seçeneği işaretlenerek SERVER yada MONITOR modunda çalışırken menünün tamamen kaybolması sağlanabilir.
11.2.4
TEOS’ TA FORMLAR
TEOS' ta tasarlanması istenilen saha tanımlanırken formlar kullanılır. Kurulacak saha ekranın üst kısmında açılan pencerede bulunan "Canlı Nesneler" kullanılarak tasarlanır. Her bir saha bir form olarak ekranda görüntülenir. Görsel (visual) programlama dillerine çok benzeyen bir ortamda taşı ve bırak mantığı ile formlar tasarlanır. Proje yöneticisi penceresinde iken "forms" seçeneği seçilirse TEOS' ta o ana kadar tanımlanmış olan tüm formların listesi ekranda görüntülenir.
Şekil 11.9 Tanımlanmış Form Listeleri
Yeni Bir Form Yaratmak: Designer (Tasarımcı) çerçevesinde iken "File"dan "New Form" seçilerek veya yanda görülen düğmeye basılarak saha tasarımı yapılacak olan panel açılır ve istendiği kadar büyütülür. İstenirse panelin rengi ayarlanır veya tabana bir resim kopyalanır. Designer (Tasarımcı) çerçevesinde yer alan canlı nesneler kullanılarak bu panel üzerine istenilen nesneler yerleştirilir.
Panelin rengini değiştirmek veya tabana herhangi bir resim koymak, panel üzerine yerleştirilecek nesnelerin rengini ayarlamak veya üzerlerine resim veya metin kopyalamak gibi düzenlemeler "Object Inspector" (Nesne Özelliklerini Düzenleme) penceresinden yapılır. Bu tür düzenlemeler için detaylı açıklamaları "Nesne Özelliklerini Düzenleme" (Object Inspector) bölümünde bulabilirsiniz.
Şekil 11.10 Örnek Form Penceresi
Yeni bir grafiksel saha tasarımı yapabilmek için yukarıdaki şekilde görüldüğü gibi boş panelinizi açtığınızda panelin hemen solunda açılan "Object Inspector" (Nesne Özelliklerini Düzenleme) penceresindeki ilgili alanlarla oynayarak bu panel ile ilgili özellikleri ayarlayabilirsiniz.
Örneğin ilk açıldığında sistem tarafından "New Form" (Yeni Form) adı verilen bu panelin ismini "Object Inspector" penceresinin "Caption" alanındaki "(New Form)" yerine panele vereceğiniz yeni ismi girerek, taban rengini ise "Color" (Renk) alanındaki açılımlı listeden istediğiniz rengi seçerek yapabilirsiniz.
Mevcut Bir Form Üzerinde Değişiklik Yapmak : Daha önce tasarımı yapılmış olan bir ekran görünümü üzerinde değişiklik yapılmak istendiğinde Mevcut Formlar Listesi'nden o ekran görünümü ile ilgili Form işaretlenip imleç ilgili satır üzerinde iken sol fare tuşu iki kez tıklanarak formun açılması sağlanmış olur. Eğer bu görüntüleri elde edemiyorsanız, görünüm (view) seçeneğinden gereken pencereleri açabilirsiniz.
İstenirse formun tüm ekranı kaplaması sağlanabilir, ancak panelin büyüklüğünü, tasarım yapılırken Designer penceresinde yer alan canlı nesnelere ve nesne özelliklerini düzenleyebilmek için "Object Inspector"a (Nesne Özellikleri Düzenleme Penceresi'ne) ihtiyaç duyulduğu için ekrana bu pencereler de sığacak şekilde ayarlamakta yarar vardır.
Form Tabanına Resim Yerleştirmek : Form tabanına istediğimiz resmi yerleştirebiliriz. Bunu yapabilmek için Form seçili durumda iken forma ait "object inspector" penceresindeki picture özelliğine çift tıklama yapılır ve istenilen resim buradan seçilir. Bu işlem tamamlandıktan sonra belirlenen resim Form'un tabanında görüntülenir.
Formun Rengini Değiştirmek : Formun rengini değiştirmek için forma ait "object inspector" penceresinde 'color' özelliğine çift tıklama yapılır, istenen renk belirlenip işlem gerçekleştirilir.
Formun Son Halini Saklamak (Kaydetmek) : Yeni tasarlanan veya üzerinde değişiklik yapılan bir grafiksel ekran görünümünü kaydetmek için Tasarımcı (Designer) penceresinin sol üst köşesinde yer alan "Dosya" (File) altından "Dosyayı Kaydet" (Save File) tıklanır.
Mevcut Bir Formu Başka Bir Forma Kopyalamak : Daha önce tasarımı yapılmış olan bir grafiksel saha görünümü paneli üzerindeki nesnelerin tamamı veya istenen bölümleri kopyalanarak başka saha görünümlerini kolayca oluşturmak mümkündür. Ayrıca bir formu içindeki nesnelerle birlikte bir dosyaya kaydetmek de mümkündür. Bunun için tasarlanan formun herhangi boş bir yerinde mouse’ un sağ tuşuna bir kere basılıp, çıkan menüden Tekst olarak Kaydet (Save As Text) yazısı seçilir.
Kopyalama Yaparken İzlenmesi Gereken
Adımlar:
1. Yeni grafiksel saha tasarımı yapmak için gerekli olan boş panel (form) açılır.
2. Eğer tüm panel kopyalanmak isteniyorsa kopyalanacak olan formda iken Designer (Tasarımcı) penceresinin üst kısmında yer alan seçeneklerden "Edit" (Düzenle) altından "Select All" (Hepsini Seç) seçilir. Eğer panelin belli bir bölümü kopyalanmak isteniyorsa, kopyalanacak bölüm bir dikdörtgen içerisine alınacak şekilde imleç bu dikdörtgenin bir köşesinde iken sol fare düğmesi basılır ve imleç dikdörtgenin diğer diagonal köşesine gelene kadar basılı tutulur. Bu durumda dikdörtgen içerisine düşen nesneler (kısmi olsa bile) kopyalanmak üzere işaretlenmiş olur.
3. Yine "Edit" altından "Copy" (Kopyala) işaretlenir.
4. Yeni panele geçilerek "Edit" altından "Paste" (Yapıştır) seçilir.
5. Kopyalama gerçekleşmiştir. Yeni panel üzerinde istenmeyen nesneler varsa bu nesneler tek tek işaretlenerek, klavyenin "Delete" (Sil) tuşu yardımı ile silinebilir.
Bunların dışında TEOS tüm Windows fonksiyonlarını desteklediği için, kopyalama, yapıştırma v.s. işlemler için standart Windows kısayol tuşları kullanılabilir. (Kopyalama için Ctrl+C, yapıştırmak için Ctrl+V gibi.)
Mevcut Bir Formu Sistemden Silmek :
Form Listesinden silinecek olan forma ait satır işaretlenerek aynı pencerenin üst kısmında yer alan "Remove" (Sil) düğmesine basılır. İşaretlenmiş olan formun yanlışlıkla silinmemesi için sistem sizden onay bekler. Silme işlemi için kısayol tuşları "Ctrl"+"Delete" tir.
Şekil 11.11 Form Silme Ekranı
Tasarlanan Formu Çalışır Durumda Görmek : Bir grafiksel saha tasarımı tamamlandığında veya üzerinde herhangi bir değişiklik yapıldığında tasarım veya değişiklikle ilgili herhangi bir problem olup olmadığını görmek için, "Designer" (Tasarımcı) penceresinin solunda yer alan "Run" (Çalıştır) düğmesi tıklanır. Bu durumda ilgili form (Grafiksel Saha Tasarımı) derlenmiş olacaktır. Formun çalışmasında herhangi bir problem varsa tasarımda yapılan hatalarla ilgili mesajlar karşınıza gelecektir. Gerekli düzenlemeler yapılıp hatalar giderildikten sonra tekrar "Run" (Çalıştır) düğmesi basılarak tasarlanmış olan form çalıştırılarak son hali görülebilir.
11.2.5
TEOS’ TA SCRIPT’ LER
Script’ ler TEOS’ a log-on olunduğu anda otomatik olarak çalışmaya başlayan program parçacıklarıdır. Bu program parçacıkları Designer modunda kullanma yetkisine sahip olan şahıslar tarafından, özel olarak tanımlanan ve komutları Delphi' ye çok benzeyen bir ortamda yazılır. Proje Yöneticisi penceresinde iken Scripts seçeneğini seçerseniz TEOS ' ta o ana kadar yazılan script’ lerin isim listesi karşınıza gelecektir.
Şekil 11.12 Script Ekranı
Mevcut Script' te Değişiklik Yapmak: Bu listede yer alan bir program üzerinde değişiklik yapılacaksa programın isminin üzerine çift tıklama yapılır ve var olan script ekranda görüntülenir. Programı değiştirilmiş haliyle kaydetmek için OK, kaydetmeden çıkmak için CANCEL tuşuna basılır.
Yeni Bir Script Yazmak: Yeni bir script yazacaksanız klavyenizdeki insert tuşuna basmanız halinde karşınıza script’ i gireceğiniz boş bir pencere açılacaktır. Description alanına script’ e vereceğiniz isim girilmelidir. Script ekranının boyu isteğinize göre ayarlanabilir.
Programı Derleme: Kodlamanız veya değişikliğiniz bittikten sonra aynı pencerenin üst kısmında yer alan menüden COMPILE seçeneği seçilirse yazılan kod parçacığı derlenmiş olur ve eğer hata varsa hatanın nerede olduğu ve çeşidi ekrana gelen kutuda görüntülenir. Hata yoksa programın kaç satır olduğu 'compiled succesfully' mesajı ile birlikte gelir.
Programı Çalıştırma: Program hatasız olarak derlendikten sonra Program menüsündeki RUN komutu ile çalıştırılıp sonucu gözlemlenebilir.
Programı Silme: Programda istenen satırları silmek için Edit menüsündeki select ile seçim yapılır ve delete komutu ile yok edilir. Silinme esnasında sizden onay istenecektir.Silme işlemi için kısayol tuşları "Ctrl"+"Delete" tir.
11.2.6 TEOS’
TA ALARMLAR
TEOS' ta tanımlanmış olan kontrol noktaları için, kullanıcı isterse bazı kısıtlar koyabilir ve zaman içinde bu kısıtların aşılması veya belli koşulların oluşması gibi durumlarda sistemin operatörü anında uyarması amacı ile çeşitli görünümlerde ekrana gelen Alarm Ekranları tasarlanabilir.
Proje Yöneticisi menüsünden "Alarms" sayfası seçilirse TEOS içinde tanımlanan alarmları gösteren ve yeni alarmlar tanımlanmasını sağlayan ekran açılır.
Şekil 11.13 Alarm Listesi Ekranı
Yeni Alarm Tanımlama : Yeni bir alarm tanımlamak için klavyede "Insert" tuşuna basılırsa Alarm Tanımlama Penceresi boş olarak ekrana gelir.
Var Olan Bir Alarmı Sistemden Silme : Var olan bir alarm iptal edilmek istendiğinde Alarmlar menüsünde silinecek alarm seçilir ve kontrol paneldeki Edit menüsünden "Delete" seçilir. Silme işlemi için kısayol tuşları "Ctrl"+"Delete" tir.
Alarm Değişikliği : Daha önceden tanımlanan bir alarm şartı üzerinde değişiklik yapmak için istenilen alarm listeden seçilir. Seçilen alarm "
Modify" (Değişiklik) modunda ekrana gelir.
Şekil 11.14 Alarm Tanımlama Ekranı
Bu pencere yardımıyla daha önce tanımlanmış bulunan bir alarm üzerinde, sınır değişikliği,mesaj değişikliği veya yeni şartlar ekleme (and deyimi yardımıyla) gibi değişiklikler yapılabilir.
ALARM
TANIMLAMA PENCERESİ VE ÖZELLİKLERİ :
Şekil 11.15 Alarm Tanımlama Penceresi
Description (Açıklama): Alanına yeni tanımlanacak olan Alarm'a verilecek isim girilir.
Condition (Alarm Koşulu): Alarm oluşma şartlarını kontrol edecek değişkenler, sabitler veya alarm şartlarının sınır değerleri 1.ve 3. alana girilir ya da fare bu alanlar üzerindeyken çift tıklama yoluyla Data Points Dialog formuna erişerek sisteme tanımlanmış kontrol noktaları veya veri tipleri kullanılır. 2.alana tıklanıldığında ise kontrol şartlarını oluşturacak operand’ lar seçilir. 4. alanda da "And"(ve) "Or"(veya) deyimleriyle alarmı oluşturacak diğer şartlar girilir.
Message (Mesaj): Alarm oluştuğu anda verilecek mesaj bu satırda belirtilir.
Burada bağlantı yapılacak noktanın özelliklerine göre karşılaştırma için alınacak veri belirlenir. Daha önceden tanımlanan tipler ve isimler arasından ilgili olan seçilir.
Şekil 11.16 Veri Noktaları Dialog Formu Ekranı
İstenen alarm koşullarının sağlanabilmesi için aşağıda verilen kontrol ifadelerinden birinin seçilmesi durumunda ilgili ifade bu alanda görüntülenir. Bunlar bilinen matematiksel karşılaştırma simgeleridir.
Şekil 11.17 Kontrol Simgeleri
11.2.7 TEOS’ TA REÇETELER
İki yada daha fazla register sonucunun, tek bir işlemi etkilediği durumlar için kullanılan tanımlara verilen isimdir.
Örneğin ilaç yapımında kullanılacak malzemelerin karışım oranlarını reçete olarak tanımlayarak, karışımı TEOS' un kontrol etmesini sağlamak mümkündür.
İlaç yapımı örneğinden yola çıkarsak;
1.İlaç hammaddelerinin;
madde a : %80
madde b : %10
madde c : %10
2.İlaç hammaddelerinin
madde a : %70
madde b : %25
madde c : %5 olduğunu farzedelim.
Bu verilere göre variable olarak madde a için "madde_a", madde b için "madde_b" madde c için "madde_c", bu maddelerin karışım oranları için "karisim" değişkenlerini tanımlamak gereklidir. Bu tanımları yapabilmek için Project Manager penceresinden Variable, bu pencereden de Accumulator tab'ı seçilir.
Şekil 11.18 Reçete Değişkeni Tanımlama Ekranı
"INSERT" tuşuna basılarak değişken tanımlama penceresi açılır. İlk satıra madde_a yazılır ve OK tuşuna basılır. Böylece bu değişken tanımlanmış olur. Kalan üç değişken içinde aynı işlem tekrarlanır.
Daha sonra TEOS' un SYSTEM bölümü, oradan da RECEIPTS tab'ı seçilir ve INSERT tuşuna basılarak tanımlanmak istenen reçetenin bilgilerinin girileceği ekran açılır.
Şekil 11.19 Reçete Tanımlama Ekranı
"Description" penceresine tanımlanacak reçetenin adı yazılır ( Bu örnek için 1.Ilac ). Condition satırının ilk sütununa çift tıklanarak, çıkan değişken erişim ekranından "karisim" değişkeni seçilir. İkinci, üçüncü ve dördüncü sütunlar bu karışımın ne kadar olacağını belirlemeye yöneliktir. Bu durumda 1.İlaç reçetesinin yazılı hali aşağıdaki gibi olacaktır.
Şekil 11.20 Tanımlanmış Reçete Örneği (1. İlaç)
2.İlaç reçetesi ise aşağıdaki gibi yazılmış olmalıdır:
Şekil 11.21 Tanımlanmış Reçete Örneği (2. İlaç)
Her bir reçeteyi ayrı ayrı hazırlayarak OK butonuna bastığımızda, bu reçeteler birer değişken olarak programa yerleşmiş olur. Hazırlanmış reçeteleri kullanmak için aşağıdaki gibi bir form hazırladığımızı farzedersek, form üzerindeki butonların ilgili registerlar’ ına değişken erişim penceresinden 1.Ilac ve 2.Ilac değişkenleri tanımlanır.
Şekil 11.22 Reçetenin Form Ekranında Görünümü
Hazırlanacak karışım miktarı penceresine "karisim" register’ ı bağlanır. Madde a penceresine madde_a, madde b penceresine madde_b, madde c penceresine madde_c registerlar’ı bağlanır. Program çalıştırıldığında, hazırlanacak karışım miktarı penceresine 100 değerini girip 1.Ilac düğmesine basarsak değerler otomatik olarak hesaplanacak ve gerekli pencerelerde gösterilecektir. Aynı işlemler 2.Ilac düğmesi içinde geçerlidir.
Şekil 11.23 Reçetenin Run Time Görüntüsü
Var olan bir reçeteyi sistemden silme : Var olan bir reçete iptal edilmek istendiğinde Reçete menüsünde silinecek alarm seçilir ve kontrol paneldeki Edit menüsünden "Delete" seçilir. Silme işlemi için kısayol tuşları "Ctrl"+"Delete" tir.
11.2.8 TEOS’ TA TRENDLER
Sahanın grafiksel görünümü üzerinde veya ayrı bir ekran olarak çeşitli kontrol noktaları için, bu noktalardan gelen verilerin trend olarak izlenmesi, veya bu noktalarda oluşan bilgiler istatistiksel amaçlı dosyalara kaydedilip ileriki bir zaman kesitinde istenilen zaman aralığı için istatistiksel trendlerin görüntülenmesi ve/veya raporlanması sağlanabilir. Proje Yöneticisi çerçevesinde iken "Trends" seçeneğini seçerseniz TEOS' ta o ana kadar tanımlanmış olan Trend dosyalarının isim listesi karşınıza gelir.
Şekil 11.24 TEOS’ ta Tanımlanmış Olan Trend Dosyaları Listesi
Daha Önce Tanımlanmış Olan Bir Trend
Tanımı Üzerinde Değişiklik Yapmak :
Trendler listesinde yer alan bir trend dosyası tanımlamasında değişiklik yapmak istenildiğinde, imleç ilgili satır alarmın üzerinde iken farenin sol tuşuna iki kez tıklayınca ilgili trendin tanımlama penceresi Değişiklik (Modify) modunda karşınıza gelir.
Trend Tanımını ve Dosyasını Sistemden Silme : Mevcut bir Trend tanımını sistemden silmek için Trendler listesinden bu alarm'a ait satır işaretlenip ve "Designer" (Tasarımcı) penceresinin üst kısmında yer alan seçeneklerden "Delete" (Sil) seçilmelidir. Bir Trendin yanlışlıkla silinmesinin önüne geçmek için sistem sizden silme onayı isteyecektir.
Yeni Bir Trend Tanımlamak :Yeni bir trend dosyası tanımlamak için klavyenin "insert" tuşuna basılınca Trend tanımlama penceresi "Ekle" (insert) modunda boş olarak karşınıza gelir.
Şekil 11.25 Trend Tanımlama Penceresi
TREND
TANIMLAMA PENCERESİ :
Description (Açıklama) alanına yeni tanımlanacak olan Trend dosyasına verilecek isim (kod) girilir. Bu alan değiştirilebilir bir alandır. Yani daha önce tanımlanmış olan bir Trend dosyasına başka bir isim verilebilir (ismi değiştirilebilir). Ancak bu Trend dosyası ile ilişkilendirilmiş olan program ve nesnelerde de bu isim değişikliğinin yapılmasına dikkat etmek gerekir.
Period alanına bu trend dosyasına kaydedilecek olan bilginin kaç saniye aralıklarla alınması gerektiği yani bu trend bilgisinin ilişkilendirildiği cihaza kaç saniye aralıklarla bilgi almak için başvurulacağı girilir.
Day Limit (Süre) tanımlanan Trend dosyasına kaydedilen verilerin geriye doğru kaç gün süre ile sistemde muhafaza edileceği bilgisi girilir. Bu kadar günden daha eski olan veriler sistem tarafından otomatik olarak dosyadan silineceklerdir.
Calculation alanına Period alanında verilen zaman zarfında ilgili kontrol noktasında oluşmuş olan değerlerden Son değer (Last value), Minimum değer (Min of values), Maksimum değer (Max of values) veya Ortalama değer (Average of values) gibi değerlerden hangisinin çekilip kaydedileceği girilir veya imleç bu alan üzerinde iken sol fare tuşuna basarak açılan listedeki değerlerden biri seçilir.
Data Path (Veri Yolu) alanında, oluşturulacak Trend Dosyasının hangi kütüphanede yaratılacağı (Veri Yolu) belirtilir.
Registers alanına sisteme tanımlanmış olan değişken veya sabitlerin kodları girilir; veya imleç bu alan üzerinde iken farenin sol tuşu iki kez tıklanarak Data Points Dialog (Veri Noktaları Diyalog) penceresine erişerek sisteme tanımlanmış olan kontrol noktalarından veya veri tiplerinden trend bilgisi kaydedilecek olan nokta veya veri tipi seçilir.
Şekil 11.26 Data Points Dialog (Veri Noktaları Diyalog) Penceresi
Pencerenin sağ-alt köşesinde renkli bir kutu bulunmaktadır. İmleç bu kutu üzerine getirilip sol fare düğmesi iki kez tıklandığında renk seçenekleri kutusu açılır. Tanımlanan bu trend bilgisi grafiksel olarak izlenmek istendiğinde bu trendin ekranda hangi renkte görünmesi isteniyorsa renk seçenekleri kutusundan o renk seçilir.
Yeni oluşturulan veya değiştirilen Trend dosyası bilgisinin kaydedilmesi için "OK" düğmesine, kaydetmekten vazgeçmek için ise "Cancel" düğmesine basılır.Trend dosyası tanımlama ile ilgili "Yardım" bilgilerini görmek için "Help" düğmesine basılmalıdır.
Trend verisini grafiksel olarak izleyebilmek için Form üzerine "Alet Kutusu" penceresinden 'history' nesnesi konur. Buna ait object inspector penceresindeki "Register" özelliğine tıklanınca açılan veri noktaları dialog penceresinde 2. Sütununda bulunan "Trends" e çift tıklanınca daha önceden tanımlanan trendler ekrana gelir veilgili olan seçilir. Bu işlemden sonra "history " nesnesi bu trendi grafiksel olarak gösterir.
Şekil 11.27 Çalışır Durumdaki Trend Ekranı
TEOS çalışırken ana penceredeki "trends" seçeneği seçilirse ekrana trendleri izlemek için "User Trends" adında yeni bir pencere açılır. Gerekli işlemler burada yapılır. Yeni bir tanımlama için "add", tanımlanan bir trendi silmek için "remove", buradan çıkmak için "close" düğmesine tıklama yapılır. Aşağıdaki ekran görüntüsü "add" (ekle) komutu seçildikten sonra alınmıştır. Yeni bir trend eklendikten sonra bunun "edit" edilip özelliklerinin belirlenmesi gerekir. "Edit" düğmesine basıldıktan sonra ekrana "options" isimli bir pencere gelir. Gerekli özellikler belirlenmelidir.
Şekil 11.28 Trend Özellikleri Ekranı
Description (Tanımlama) : Bu alana trendi açıklayan yada tanımlayan bir metin girilir.
Grid : X ve Y koordinat eksenlerinin taranması için kullanılır. "horizontal" değeri yatay olarak tarar, "vertical değeri düşey olarak tarar. Eğer "both" ifadesi seçilirse her iki durumda da tarama yapılır. Tarama olmaması için "none" değeri seçilmelidir.
Fixed Scale (Sabit Ölçekli) : Gösterimlerin belirlenen aralıkta olması isteniyorsa ilgili onay kutucuğu işaretlenir. Bu kutucuk işaretlenince fixed max aralığın tepe değeri için ve fixed min Aralığın taban değeri girilmesi için 2 alan açılır. Buralara istenilen değerler girilir.
Multi Scale (Çok Ölçekli) : Aynı anda gösterilecek birden fazla trend varsa herbirinin kendi sınırları içerisinde gösterilmesi için bu kutucuk işaretlenir.
Autoscroll : Yeni veriler geldikçe sağa kayma işleminin otomatik olarak ayarlanabilmesi için bu kutucuk işaretlenmelidir.
Border Color (Sınır Rengi): User Trends penceresindeki grafik penceresinin çerçevesinin renginin ne olacağı burada belirlenir. "..." ile belirlenen kutucuğa basılınca açılan pencereden istenen renk seçilir ve seçili olan renk yandaki kutucukta gösterilir.
Graph Color (Grafik Rengi) : Grafik alanının arka plan renginin belirlenmesi içindir. "..." ile belirtilen kutucuğa tıklama yapılarak renk seçilir ve bu kutucuğun yanında gösterilir.
Number Fmt (Sayı Formatı ) : X ve Y koordinatlarındaki sayıların hangi şekilde gösterileceğini belirlemek için bu kutucuk doldurulur. 0.00 şeklindeki bir ifade tam kısımdan sonra 2 basamak ondalık olacağını belirtir.
Font : Buraya tıklanınca açılan diyalog kutusundan yazıların tipi, büyüklüğü, rengi belirlenir.
Registers : "..." ile tanımlanan
kutucuklara tıklanınca "veri noktaları diyalog" penceresinden
gösterilecek register seçilir. Maximum 6 tane register değeri atanabilir.
Şekil 11.29 Örnek Trend Görüntüsü
11.2.9
TEOS’ TA RAPORLAR
Teos' un yapabildiği ana işlemlerden birisi de cihazlardan gelen verilerin belirli bir şekilde düzenlenerek kullanıcıya sunulabilmesidir. Sunum daha önceden belirlenen bir şekilde ve kullanıcının seçtiği tarzda olur. Kullanıcı gelen verileri istediği şekilde tanımlayarak, istediği verilere ulaşabilir. Bunu gerçekleştirebilmek için Proje Yöneticisi penceresinde Reports menüsü seçilmelidir. Bu işlem yapılınca TEOS ' ta o ana kadar tanımlanmış raporların isim listesi karşınıza gelir. İşlem yapılacak rapor mouse yardımı ile seçilir.
Şekil 11.30 Rapor Listesi Ekranı
Yeni Bir Rapor Tanımlama : Yeni bir rapor tanımlamak için Proje Yöneticisinde iken Reports seçildikten sonra 'insert' tuşuna basılması gerekir. Ekrana Reports-insert adı altında yani bir pencere gelir ve raporlarla ilgili tüm tanımlamalar burada yapılır.
Mevcut Raporda Değişiklik : Daha önceden tanımlanmış bir rapor üzerinde değişiklik yapmak için, imleç bu raporun üzerinde iken farenin sol tuşuna iki kez tıklanınca ilgili rapor tanımlama penceresi değişiklik (modify) modunda karşınıza gelir. Gerekli değişiklikler yapılır.
Mevcut Raporu Silmek: Var olan bir raporu silebilmek için ilgili rapor seçili durumda iken 'edit' menüsünden 'delete' seçeneği seçilmelidir. Bu durumda sizden silme işlemi için onay istenir. Silme işlemi için kısayol tuşları "Ctrl"+"Delete" tir.
Şekil 11.31 Rapor Tanımlama Penceresi
Rapor tanımlanırken ya da değiştirilirken aşağıdaki bilgi alanları istenen rapora uygun olarak doldurulmalıdır.
Description (Açıklama): Yaratılacak rapora verilecek isim bu bölgeye girilir. Daha önceden tanımlanan bir raporun ismi değiştirilebilir.
Print To File (Dosyaya Yazdır): Veriler dosyaya yazılacaksa bu checkbox işaretlenir. Ve yanında açılan bölgeye dosyanın ismi girilmelidir.
Graphic Display (Grafiksel Görünüm): Veriler ekranda grafik olarak gösterilecekse bu checkbox işaretlenir. Bu kutu işaretlenirse fixed size kutusu ve eğer işaretlenirse min ve max value olarak iki kutu açılır. Buralara veriler hangi aralıkta yorumlanacaksa o değerler yazılır. Eğer print to file seçili durumda ise bu alan ekranda gözükmez.
Vertical Line (Dikey Satır): Bu işaret kutucuğu işaretlenirse veriler tablo seklinde görüntülenirken sütunlar arasına çizgi koyulur.
Horizontal Line (Yatay Satır) : Bu işaret kutusu işaretlenirse veriler tablo · Font Size (Karakter Büyüklüğü): Verilerde kullanılacak karakterlerin büyüklüğü şeklinde görüntülenirken satırlar arasına çizgi koyulur.
için değer girilir.
Auto (Otomatik Raporlama): Eğer bu checkbox işaretlenirse yanında iki tane saat ve dakikanın girileceği iki alan açılır. Buraya girilen süre kadar zaman aralıklarıyla raporlar otomatik olarak görüntülenir. Eğer bu bölüm işaretlenmezse raporun sadece kullanıcı tarafından çalıştırılması durumunda üretileceği belirtilmiş olur.
Caption (Başlık Adı): Bu alana ekranda görüntülenecek her bir sütuna verilecek isim girilir.
Type (Bilgi Tipi): Bu bölüme tıklama yapılınca daha önceden tanımlanan açılır bir liste kutusu ekrana gelir ve uygun tip bunlar arasından seçilir. Register value(bellek alanı değeri), date(tarih), time(saat), register name(bellek alanı ismi), function(fonksiyon) ve counter(sayaç) tiplerinden biri seçilmelidir.
Width (Genişlik): Görüntülenecek verinin karaktersel boyu belirlenir. Sayısal bir değer girilmelidir.
Format : Görüntülenecek veri zaman tipinde ise HH:MM ( hour/minute) biçiminde girilebilir.Sayısal bir verinin formatını belirlerken ise ###0.00 şeklinde bir biçim uygundur. Tam kısım için 4 basamak, ondalık kısım için ise 2 hane ayrılır. Aynı mantıkla değişik kombinasyonlar oluşturulabilir.
Extension : Verinin tipi time (zaman) ise buraya girilen sayısal değer kadar zaman aralıklarında veriyi alarak gösterir. Eğer verinin tipi Register Value (bellek alanı değeri) ise buraya tıklanınca ekrana dialog kutusunda hangi veri olduğu seçilir ve extension’ ını direk olarak ayarlar. Counter (sayaç) tipide ise buraya girilecek sayısal değer sayacın kaçar kaçar artacağını belirtir.
Eğer rapor tanımlama penceresinde 'auto' seçeneği işaretlenmiş ve yanına hangi aralıklarla rapor alınacağı belirtilmişse bu sürenin dolması sonucunda TEOS un çalışma ekranında yeni bir pencere açılarak bu veriler görüntülenir.
Auto seçeneği işaretlenmemişse raporların görüntülenmesi için kullanıcı istediği zaman 'Reports' menüsü altından hangi raporu görecekse onun adını seçer ve yeni bir pencere açılarak veriler ekrana gelir. Bu verilerin printerdan dökümü için kullanıcı bu ekrandaki 'PRINT' düğmesine basmalıdır.
Aşağıda daha önceden tanımlanan bir report örneği görülebilir. Burada görüntülenecek veriler grafik olarak fixed size özelliği ile birlikte ve 0-100 aralığında çizilerek gösterilir.
Şekil11.32 Rapor Tanımlama Örneği
11.2.10
TEOS’ TA KULLANICILAR
Proje yöneticisi çerçevesinde iken Users (kullanıcılar) seçeneği yardımı ile TEOS sistemi kullanıcılarının sisteme tanıtılması, yetkilerinin düzenlenmesi ve sistemden silinmesi işlemleri gerçekleştirilebilir. 'Designer' (tasarımcı) yetkisine sahip kullanıcıların erişebileceği ve kullanabileceği bu seçenek seçildiğinde o ana kadar tanımlanmış olan kullanıcıların listesi karşımıza gelir.
Şekil 11.33 Kullanıcı Listesi Ekranı
Yeni Bir Kullanıcı Tanımlamak: Sisteme yeni bir kullanıcı tanıtmak için "proje yöneticisi" penceresinden "Users" seçili durumda iken "insert" tuşuna basılırsa boş bir Yetki Düzenleme Penceresi açılır ve ilgili yerler doldurulur.
Var Olan Kullanıcıda Değişiklik : Sisteme tanımlı olan bir kullanıcının yetkilerinin tekrar düzenlenmesi isteniyorsa, kullanıcı listesinden bu kullanıcıya ait satır işaretlenerek imleç bu satırın üzerinde iken iki kere tıklama yapılınca Users (kullanıcı) tanımlama penceresi açılacaktır. Kullanıcı yetkilendirme ilgili kullanıcıya bir parola (password) vermek yada vermemekle olur. Eğer ilgili parola alanı boş bırakılırsa bu kullanıcının o modüle erişme yetkisi yoktur. Aşağıda görülen "Yetki düzenleme penceresi" doldurulmalıdır.
Kullanıcıyı Sistemden Silmek : Sistemde tanımlı olan bir kullanıcıya ait kaydın silinmesi için, kullanıcılar listesinden ilgili satır seçilip, designer penceresinin 'edit' menüsünden 'delete' seçeneği seçilmelidir. Silme işlemi için kısayol tuşları "Ctrl"+"Delete" tir.
Şekil 11.34 Yetki Düzenleme Penceresi
Description ( Kullanıcı Kodu ) : Bu alan kullanıcıya verilen isim girilir. Bu alan değiştirilebilir bir alandır. Daha önce den girilen bir kullanıcı ismi değiştirilebilir.
Monitor ( Gözetleme / İzleme parolası ) : Bu alana kullanıcıya TEOS Scada Sisteminin Gözetleme ( monitoring ) modülü kullabnma yetkisi verilecekse bir parola girilir. Kulalnıcı bu parola ile sisteme log-on olduğunda tasarım(designer) veya hizmet sunma (server) işlemlerini yapamaz.
Server ( Hizmet Sunucu ): Kullanıcıya bu modülü kullanma yetkisi verilecekse bu alana bir parola girilir. Sisteme log-on olunduğunda designer işlemini yapamaz. Operatör statüsündeki bu kullanıcının gözetleme yetkisine ilave olarak Gözetleme ekranındaki Grafiksel saha görünümü üzerindeki bazı değerleri değiştirebilme ve bazı kontrol noktalarına komutlar gönderebilme imkanı vardır.
Designer ( Tasarımcı ) : Kullanıcıya bu modülün kullanılma yetkisi verilecekse bu alana ilgili bir parola girilir. Bu durumdaki kullanıcı tüm TEOS modüllerine müdahale edebilir.
TEOS ta yeni tanıtılan ve değişiklik yapılan kullanıcı yetkilerinin sisteme kaydedilmesi için 'OK', eğer vazgeçilecekse 'CANCEL', yardım alınacaksa 'HELP' düğmesine tıklama yapılır.
11.2.11
TEOS’ TA SUNUCULAR (SERVER)
TEOS Scada Sisteminin konfigürasyonunda Denetleyici Gözetim ve Veri Toplama yapılan sahadaki kontrol noktalarının dağılımına, çokluğuna ve/veya bu noktalardan veri toplama sıklığına göre bir veya birden fazla Hizmet Sunucu (Server) istasyonu kurmak gerekebilir. Genelde bu istasyonlar sadece sahadan veri toplama ve saha denetimi amacı ile kullanılır ve bu işlevlerin herhangi bir kesintiye uğramaması için bu Server' ların hafızaları başka programlarla meşgul edilmez.
İsteniyorsa bu Server' ların yanına Yedekleme amacı ile birer Server daha kurulabilir (Redundant Server). Değişik noktalardan veri toplayan Server' lar arasında Saha İletişim Ağı (Field Communication Network) veya Yerel İletişim Ağı üzerinden veri paylaşımı sağlanabilir.
Gözetleme, Tasarım, Raporlama gibi önemli diğer işlevler ise, Yerel İletişim Ağı (Local Area Network) üzerinden bu Server' ların veri tabanlarına erişen diğer izleme ve/veya raporlama istasyonları kurularak yapılabilir.
Program yöneticisi penceresinden "server" seçilirse o ana kadar tanımlanan sunucuların listesi karşınıza gelir.
Yeni Bir Sunucu Tanımlamak : Proje Yöneticisinde iken "Server" seçildikten sonra insert tuşuna basılması gerekir. Ekrana "Server insert" adı altında yani bir pencere gelir ve sunucularla ilgili tüm tanımlamalar burada yapılır.
Daha Önceden Tanımlanmış Bir Sunucu Üzerinde Değişiklik Yapmak: imleç bu sunucunun üzerinde iken farenin sol tuşuna iki kez tıklanınca ilgili "server tanımlama penceresi" değişiklik (modify) modunda karşınıza gelir. Gerekli değişiklikler yapılır.
Mevcut Bir Sunucu Tanımını Sistemden Silmek : Sunucular listesinden bu sunucuya ait satır işaretlenip ve "Designer" (Tasarımcı) penceresinin üst kısmında yer alan seçeneklerden "Delete" (Sil) seçilmelidir. Bir sunucunun yanlışlıkla silinmesinin önüne geçmek için sistem sizden silme onayı isteyecektir.Silme işlemi için kısayol tuşları "Ctrl"+"Delete" tir.
Şekil 11.35 Sunucu Tanımlama Penceresi
Description (Server Adı) alanına Sunucuya verilen isim girilir. Bu alan değiştirilebilir bir alandır. Yani sistemde tanımlı olan bir Server' a değişik bir isim verilebilir. Ancak bu durumda bu Server' a erişen tüm diğer makinelerde ve programlarda aynı düzenlemenin yapılmasına dikkat etmek gerekir.
Machine Name (İletişim Ağı) alanına bu Server' ın hangi iletişim ağı üzerinde yeraldığı bilgisi girilir.
Enabled (Aktif) işaret kutusu işaretli olduğu durumda bu Server aktif durumdadır. Yani bu Server' a aynı iletişim ağını paylaşan diğer makineler tarafından erişilebilir.
TEOS' a yeni tanıtılan veya tanımında değişiklik yapılan bir Server bilgilerinin sisteme kaydedilmesi için "OK" düğmesine, kaydetmekten vazgeçmek için ise "Cancel" düğmesine basılır.
Server tanımlama hakkında açıklamalara bakmak için "Help" düğmesi kullanılır.
Proje Yöneticisi penceresinin üst kısmındaki açılım "Variables" seçildiğinde pencerenin altında klasör ayraç etiketleri şeklinde sistem değişkenlerini tanımlama seçenekleri açılacaktır.Bu seçenekler kullanılarak Akümülatörler (Birikim Yerleri), Zamanlayıcılar/Sayıcılar (Timers/Counters) ve Sabitler (Constants) tanımlamak mümkündür.
Şekil 11.36 Proje Yöneticisi Penceresinden Değişkenleri (Variables) Tanımlama